Oleje przekładniowe – przemysłowe są niezbędne do prawidłowego działania przekładni. Przekładnie przemysłowe są to mechanizmy, których zadaniem jest przenoszenie ruchu obrotowego z wału czynnego (napędzającego) na wał bierny (napędzany), najczęściej z jednoczesną zmianą prędkości i momentu obrotowego.

Podział przekładni:

ze względu na budowę na:

• proste, przenoszące moc z jednego wału (czynnego) na drugi (bierny) bez udziału innych wałów pośrednich
• złożone, przenoszące moc z wału czynnego na bierny za pośrednictwem jednego lub więcej wałów pośrednich

w zależności od konstrukcji na:

• zębate
• pasowe
• łańcuchowe
• linowe
• urządzenia przegubowe
• sprzęgła mechaniczne
• hamulce cierne

w zależności od spełnianej funkcji na:

• przekładnie o przełożeniu stałym
• przekładnie multiplikacyjne (przyspieszające)
• przekładnie redukcyjne (zwalniające)
• przekładnie zmianowe (o przełożeniu zmiennym)

Do smarowania przekładni mechanicznych stosuje się, w zależności od: typu przekładni (konstrukcji), przenoszonego momentu obrotowego, występujących ilości obrotów, temperatury pracy, a konstrukcji zastosowanego układu smarowania, różnego rodzaju środki smarowe o zróżnicowanych właściwościach, do najczęściej stosowanych należą:

• oleje do przekładni przemysłowych
• smary plastyczne
• powłoki smarownicze
• inne środki smarowe

Podstawowe funkcje środka smarnego

Warunki pracy olejów stosowanych do smarowania przekładni przemysłowych są bardzo zróżnicowane. Oleje te mogą być eksploatowane w obecności dużych ilości wody, przy dużym zapyleniu, jak również długotrwałym działaniu dużych obciążeń i wysokich temperatur. Podnoszenie jakości współczesnych przemysłowych olejów przekładniowych wymuszane jest m.in. przez następujące czynniki:

• nacisk użytkowników przekładni na minimalizację kosztów ich obsługi (wydłużenie czasu eksploatacji oleju pomiędzy wymianami)
• zmiany w konstrukcji przekładni (zmniejszanie gabarytów, zwiększanie prędkości obrotowych i obciążeń, a co się z tym wiąże – zmniejszenie pojemności układów olejowych i wzrost temperatur roboczych).

Oleje przekładniowe – przemysłowe pozwalają smarować przekładnie różnorodnych maszyn i urządzeń mechanicznych W celu zapewnienia trwałości i niezawodności pracy przekładni, powinny wykazywać:

• doskonałe własności smarne, a szczególnie zdolność do przenoszenia wysokich obciążeń mechanicznych, oraz dobre własności przeciwzużyciowe dla zredukowania do minimum zużycia ściernego przekładni
• dobrą stabilność termiczną, odporność na starzenie pod wpływem tlenu atmosferycznego oraz niską skłonność do tworzenia osadów
• zdolność ochrony powierzchni metali przed korozją
• dobrą zdolność odbierania ciepła generowanego w przekładni
• brak skłonności do emulgowania wody oraz łatwość wydzielania wody zemulgowanej

Własności te zabezpieczają nowoczesne oleje przekładniowe, wytwarzane przy użyciu rafinowanych selektywnie i hydrodorafinowywanych olejów naftowych oraz pakietów dodatków typu siarkowo-fosforowego. W zależności od warunków pracy przekładni, a szczególnie przenoszonych obciążeń oraz szybkości obrotów, stosowane są oleje w klasach lepkości ISO VG 68 do 1500, w niektórych przypadkach wolnobieżnych przekładni lub przekładni otwartych klasy ISO VG 2000 i 3000.

Klasyfikacje środków smarnych do przekładni

Jakość olejów do przekładni przemysłowych w Europie określana jest normą DIN 51 517 cz.3, precyzującą wymagania stawiane olejom przekładniowym klasy CLP. Stosunkowo często stosowane są również wymagania amerykańskich producentów stali US Steel 224 oraz stowarzyszenia amerykańskich producentów przekładni (American Gear Manufactures Association) AGMA 250.04

Do  najczęściej   stosowanych   w  praktyce  eksploatacyjnej   klasyfikacji   umożliwiających   dobór   oleju   do przekładni przemysłowej należą:

• klasyfikacja  środków  smarowych  do  przekładni  przemysłowych na podstawie ISO 6743-6:1990 (klasyfikacja jakościowa)
• klasyfikacja wg AGMA 250-03 (klasyfikacja jakościowo-lepkościowa)

Klasyfikacja wg ISO 6743-6

Należy ona do najczęściej stosowanych klasyfikacji środków smarowych do przekładni przemysłowych i zalecana jest przez czołowych producentów przekładni. Obejmuje ona wszystkie rodzaje środków smarowych i ich zastosowanie do większości typów przekładni przemysłowych. Środki smarowe, wg tej klasyfikacji, podzielone są na dwie zasadnicze grupy: do przekładni zamkniętych i otwartych (łącznie 11 klas).
Klasyfikacja ISO 6743-6 oparta jest na dwóch podstawowych parametrach określających warunki pracy przekładni, tj.:

• temperaturę oleju lub otoczenia
• warunki pracy współpracujących kół zębatych przekładni (naciski oraz maksymalną prędkość poślizgu)

Klasyfikacja jakościowo-lepkościowa wg AGMA 250-03

Podstawą klasyfikacji olejów do obudowanych przekładni przemysłowych AGMA 250-03 jest klasyfikacja lepkościowa wg ISO 3448. Klasyfikacja obejmuje 9 klas lepkościowych oraz dwie klasy  jakościowe olejów:

• oleje zawierające inhibitory utleniania i korozji
• oleje zawierające dodatki EP

Dobór oleju do przekładni

W  doborze  środka smarowego do przekładni najczęściej stosowane są zalecenia zawarte w normie ISO 6743-6, klasyfikacji AGMA oraz producentów przekładni.
Dobierając olej do przekładni inny niż dotychczas stosowany, należy kierować się przede wszystkim zaleceniami wytwórcy urządzenia. Najczęściej producent przekładni podaje podstawowe charakterystyki zalecanego środka smarnego. Dobór polega na porównaniu wymagań producenta przekładni z danymi katalogowymi środka smarnego. W przypadkach gdy przekładnia pracuje w temperaturach ujemnych, należy również wziąć pod uwagę własności niskotemperaturowe oleju, tzn. temperaturę płynięcia oleju, która powinna być ok. 510°C niższa od najniższej temperatury w jakiej uruchamiana jest przekładnia.
Dobierając  środek  smarowy  do  przekładni przemysłowej należy uwzględnić  m.in.  następujące czynniki  (konstrukcyjne i eksploatacyjne), które mają istotne znaczenie dla jej poprawnej pracy oraz trwałości:

• typ przekładni
• prędkość obrotowa
• stopień redukcji
• przenoszona moc
• powierzchnia styku zębów
• charakterystyka przenoszonych obciążeń
• temperatura pracy (najwyższa i najniższa)
• sposób smarowania

Eksploatacja oleju w przekładniach przemysłowych

Okres eksploatacji olejów w przekładniach zależy od warunków pracy. W umiarkowanych warunkach pracy
przekładni czas eksploatacji wynosi od pół do 1 roku. W trudnych warunkach okres ten może ulec skróceniu nawet do 1 miesiąca. Z praktyki eksploatacyjnej wynika, że dopiero po przekroczeniu pewnych parametrów należy podjąć decyzję odnośnie dalszej eksploatacji środka smarowego. Wartości graniczne tych parametrów przyjęto na podstawie badań doświadczalnych. Osiągniecie tych wartości nie oznacza, że olej należy wymienić, ale że od tej chwili zwrócić na niego większą uwagę, częściej go badać.